Realizowane projekty

European Research Council

TYTUŁ PROJEKTU: The concept of teotl: a complex approach to the principal religious category of pre-Hispanic Central Mexico

Konkurs: ERC
Kierownik projektu: dr Agnieszka Brylak
Okres realizacji: 2023-2028

Głównym celem projektu TEOTL jest zrozumienie co kryło się za jedną z podstawowych kategorii religijnych przedhiszpańskich Indian Nahua, określanej w języku nahuatl terminem teotl. Aby kompleksowo zbadać ten problem, projekt skupia się na przebadaniu następujących czterech obszarów badawczych: 1) tzw. panteon bogów azteckich; 2) relacja między kategorią teotl a innymi ważnymi kategoriami religijnym (np. tonalli, nahualli, ixiptla, i inne); 3) analiza filologiczna terminu teotl w kolokacjach, związkach i dyskursie; 4) użycie terminu teotl w kolonialnym chrześcijańskim dyskursie nahuatl. Korzystając z heterogenicznego zbioru danych tekstowych i ikonograficznych, TEOTL projekt zastosuje nowatorskie połączenie metod badawczych na przecięciu tradycyjnych (etnohistoria, religioznawstwo, historia sztuki, filologii, językoznawstwa) i humanistyki cyfrowej (analiza sieciowa). Ta niezbadana dotąd ścieżka badawcza doprowadzi do rekonceptualizacji naszego podejścia do nahuańskiego pojęcia sacrum i do jego dekolonizacji.

 

Narodowe Centrum Nauki

TYTUŁ PROJEKTU: Krajobraz jako bohater filmowy w kinie Kraju Basków, Katalonii i Galicji: przestrzeń, tożsamość, język

Konkurs: SONATA 19
Kierownik projektu: dr Maria Boguszewicz
Okres realizacji: 2024-2027

Celem projektu jest zbadanie, w jaki sposób pejzaż funkcjonuje jako bohater filmowy w kinematografiach Galicji, Kraju Basków i Katalonii — regionach, w których kino jest głęboko powiązane z językami mniejszościowymi i kształtowaniem tożsamości etnicznej. W tych kulturach pejzaż stanowi istotny element definiujący odrębność narodową, co znajduje odzwierciedlenie w zaangażowanym politycznie kinie tych regionów, często podejmującym temat relacji między przestrzenią, historią i językiem. Lasy, góry, morze nie są jedynie tłem, ale aktywnie uczestniczą w narracji filmowej, nadając jej zarówno wymiar estetyczny, jak i polityczny. Tendencje ekologiczne w kinie regionalnym uległy wzmocnieniu na początku XXI wieku, kiedy regionalne programy wsparcia produkcji audiowizualnych w językach galisyjskim, baskijskim i katalońskim przyczyniły się do rozkwitu lokalnych kinematografii. Analizując funkcję pejzażu w tych mniejszych kinematografiach, projekt wpisuje się w szerszą debatę na temat tożsamości narodowych i językowych, roli sztuki w zwalczaniu kryzysu klimatycznego i promowaniu postaw ekologicznych w społeczeństwie, a także struktur władzy w globalnej produkcji filmowej i alternatywnych form reprezentacji, które podważają dominację głównego nurtu kinematografii.

TYTUŁ PROJEKTU: Ucieleśniowe zapisy życia i pamięci: zraniona podmiotowość i ruchy społeczne w argentyńskiej literaturze auto/bio/graficznej XXI wieku

Konkurs: OPUS 20
Kierownik projektu: dr hab. Katarzyna Moszczyńska-Dürst
Okres realizacji: 2021-2025

Literatura autobiograficzna, choć zróżnicowana i wielowątkowa, tworzy we współczesnej literaturze argentyńskiej (2000-2020) wyraźny, oddzielny nurt. Pisarze różnych pokoleń, włączając się w różnorodne prądy światopoglądowe i artystyczne prezentują poprzez swoje autonarracje szczególny punkt widzenia zarówno na teraźniejszość (zaangażowanie w działalność ruchów społecznych, doświadczenie wykluczenia, cielesność, procesy tożsamościowe), jak i najbliższą przeszłość (dyktatura, opór, postpamięć). Rosnącemu zainteresowaniu czytelników ucieleśnionymi tekstami autobiograficznymi pisarzy argentyńskich nie towarzyszą prace teoretyczne, ani refleksja metodologiczna. Najnowsza literatura autobiograficzna, choć niezwykle oryginalna, nie doczekała się też w Argentynie syntetycznego, zbiorczego omówienia, mimo że są to teksty intrygujące teoretycznie i istotne społecznie. Celem projektu jest wyjście naprzeciw temu zapotrzebowaniu, czyli zbadanie i opisanie najnowszych tendencji (2000-2020) związanych z rozwojem life- and memory- writing oraz rekonceptualizacja badań nad ucieleśnionym pisarstwem autobiograficznym.

TYTUŁ PROJEKTU: W Tlalokanie św. Franciszka – synkretyzm religijny i dialog międzykuturowy w chrześcijańskich tekstach “Catares Mexicanos”

Konkurs: SONATA 17
Kierownik projektu: dr Katarzyna Szoblik
Okres realizacji: 2022-2025

Przedmiotem badań prezentowanego projektu będzie zbiór pieśni spisanych w XVI wieku w języku Nahuatl (azteckim) wchodzący w skład manuskryptu znanego jako Cantares Mexicanos. Od momentu podboju ziem dzisiejszego Meksyku przez Hernanda Korteza rdzenna ludność zamieszkująca te tereny była sukcesywnie poddawana ewangelizacji, najpierw przez konkwistadorów, a następnie przez europejskich, głównie hiszpańskich, duchownych. Franciszkanie, Dominikanie i Augustianie, którzy jako pierwsi rozpoczęli te działania na wielką skalę, szybko zorientowali się, że Aztekowie dysponowali bardzo bogatą tradycją oralną, a ich system wartości nie był aż tak odmienny od chrześcijańskiego jak mogło się wydawać na pierwszy rzut oka. Razem ze swoimi indiańskimi uczniami zaczęli więc przystosowywać dawne modele utworów do nowych potrzeb. Śpiewano-taneczne performanse (cuicatl), które w czasach przed-hiszpańskich pełniły ważną rolę w przekazywaniu wiedzy o przeszłości i umacnianiu tożsamości kulturowej grupy, okazały się doskonałym narzędziem ewangelizacyjnym. Jednakże, właśnie ze względu na ich zakorzenienie w tradycji przodków, były one jednocześnie również przestrzenią, w której Indianie mogli przemycać elementy dawnego kultu w sposób niezauważalny dla braci zakonnych. Podstawowym celem projektu jest analiza procesu tworzenia pieśni o tematyce chrześcijańskiej zawartych w badanym manuskrypcie, a także ich roli w procesie ewangelizacji.

 

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

TYTUŁ PROJEKTU: Casimiro Eiger. Hombre de tres culturas: polaca, judía y colombiana

Konkurs: Doskonała nauka II – moduł „Wsparcie monografii naukowych”
Kierownik projektu: dr Teresa Sońta-Jaroszewicz
Okres realizacji: 1.01.2025 – 31.12.2026

W 2021 roku ukazała się w języku polskim monografia naukowa “Casimiro Eiger – człowiek trzech kultur: polskiej, żydowskiej i kolumbijskiej” oparta na szczegółowych badaniach przeprowadzonych przez autorkę w archiwach po obu stronach oceanu. Okres działalności polskiego mentora literatów i krytyka sztuki, Casimiro Eigera, zwanego „ojcem nowoczesnej sztuki kolumbijskiej”, czyli lata 50., 60. i 70. XX wieku, był czasem niezwykłego rozkwitu sztuki i literatury kolumbijskiej. Ta część dziejów Kolumbii cieszy się obecnie dużym zainteresowaniem i wciąż pojawiają się pozycje naukowe przynoszące nowe fakty i interpretacje. Realizacja projektu w ramach programu „Doskonała nauka II” polega na przetłumaczeniu monografii na język hiszpański, wydaniu jej drukiem i udostępnieniu w ramach otwartego dostępu, tak aby mogła trafić do międzynarodowego obiegu. Wymaga to uwzględnienia i wprowadzenia wyników najnowszych badań autorki i badaczy kolumbijskich, a także ponownego opracowania i gruntownego przeredagowania tekstu przy uwzględnieniu specyfiki odbioru książki przez czytelnika kolumbijskiego. Ważnym efektem udostępnienia książki po hiszpańsku będzie ukazanie nieznanych kolumbijskiemu czytelnikowi faktów z historii i kultury Polski i Europy, a także uwypuklenie na tym tle postaci Casimiro Eigera. Postaci będącej przykładem losu uchodźców, Polaków i polskich Żydów, którzy zmuszeni do emigracji z kraju podczas II wojny światowej, wnieśli znaczący wkład w życie kulturalne „nowych ojczyzn” w Ameryce Łacińskiej.

 

Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza (IDUB)

TYTUŁ PROJEKTU: „EcoFilmLab: ekokrytyczne spojrzenie na kino”

Konkurs: Działanie II.2.1. Program dla naukowców wizytujących: „Tandemy dla doskonałości”
Kierownik projektu: dr Maria Boguszewicz
Okres realizacji: 1.10.2024 – 30.09.2025

EcoFilmLab to interdyscyplinarny projekt badawczy, którego celem jest analiza relacji między sztukami (audio)wizualnymi a ekologią. Projekt koncentruje się na całym cyklu życia „ruchomych obrazów” — od ich koncepcji i produkcji, przez dystrybucję i odbiór, aż po ich dalsze przekształcenia i ponowne wykorzystanie. W badaniach wykorzystujemy podejście oparte na teorii Adriana Ivakhiva, który wyróżnia trzy ekologie filmu: materialną, społeczną i percepcyjną. Zespół‚ badawczy analizuje zarówno filmy fabularne i dokumentalne, jak i eksperymentalne instalacje wideo czy amatorskie nagrania, badając ich wpływ na postrzeganie środowiska i praktyki produkcyjne. W ramach projektu prowadzimy badania terenowe z filmowcami w Hiszpanii i USA, uczestniczymy w festiwalach filmowych oraz organizujemy seminaria z udziałem czołowych ekspertów w dziedzinie ekokrytyki filmowej. EcoFilmLab jest realizowany na Uniwersytecie Warszawskim we współpracy z Adrianem Ivakhivem (Simon Fraser University) oraz międzynarodową grupą doradczą. Projekt dąży do pogłębienia refleksji nad rolą kina w dobie kryzysu ekologicznego oraz do promocji zrównoważonych praktyk filmowych.

TYTUŁ PROJEKTU: Żydzi aszkenazyjscy w Ameryce Łacińskiej – literackie mapy pamięci Polski

Konkurs: POB IV dla rodziców – Nowe Idee, edycja 2
Kierownik projektu: dr hab. Urszula Ługowska, prof. ucz.
Okres realizacji: –